Hoe komen pandemieën tot hun einde?

Het verschil tussen een pandemie, epidemie en endemie

Wanneer een bepaalde ziekte ervoor zorgt dat mensen van over de hele wereld elkaar besmetten, wordt er van een pandemie gesproken. Dit zorgt ervoor in een rap tempo mensen op grote schaal ziek worden, zoals gebeurde met het coronavirus. 

Wie er bepaalde dat het coronavirus officieel een pandemie genoemd werd? Dat was de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO): een gespecialiseerd agentschap van de Verenigde Naties met als doel de gezondheid van de wereldbevolking te verbeteren. Het WHO is vrij voorzichtig om een virus tot een pandemie uit te roepen; zo’n aankondiging kan, zoals je je vast kunt voorstellen (en herinneren) voor ontzettend veel onrust zorgen. 

Het coronavirus is dus een goed voorbeeld van een pandemie. Hoe zit dat met een epidemie en een endemie? Nog even kort op rij: 

• Pandemie: een virus verspreidt zich wereldwijd.
• Epidemie: een uitbraak van een virus of situatie dat zich voordoet bij mensen of dieren. Vaak op lokaal niveau. Zoals een ziekte; bijvoorbeeld de griep-epidemie of een drugsepidemie (wanneer veel mensen drugs gebruiken).
• Endemie: er is een virus, maar dit is onder controle. Denk hierbij aan de verkoudheidsvirussen die jaarlijks terugkeren.

De geschiedenis van pandemieën

Pandemieën bestaan zoals gezegd, al honderden, misschien wel duizenden jaren. Dit komt met name door een steeds grotere bevolkingsdichtheid onder de mens, maar ook zijn we sinds de geschiedenis steeds dichter gaan samenleven met dieren. En volgens hoogleraar virologie Wim van der Poel heeft circa 70 procent van nieuwe virussen bij mensen zijn oorsprong in dieren.

Maar hoe ging de mens in de geschiedenis om met pandemieën? Zo was er in 2003 SARS, de vogelgriep volgde en in 2009 was daar de Mexicaanse griep. Gelukkig trof dit Nederland maar op kleine schaal. Een virus verdwijnt niet volledig; het wordt (gelukkig) “zwakker” en zo leren wij ermee te leven. Wanneer een virus zich langere tijd onder de mens verspreidt, kan het afzwakken en langzaam verspreiden zonder enorme druk te leggen op de volksgezondheid. Zo kennen we diverse verkoudheidsvirussen die in de volksmond ook doorgaan als een “normale griep”; besmettingen nemen dan seizoens afhankelijk bijvoorbeeld in de koude maanden toe en in de zomer af.

Het verloop van een pandemie

Het WHO bepaalt het verloop van een pandemie aan de hand van verschillende fases:

1. Een virus zorgt voor besmettingen onder dieren; hierbij zijn geen besmettingen bij personen bekend.
2. Het virus dat normaal gesproken dieren treft, is overgebracht naar mensen (zoönose). Er is dus een potentieel risico op het ontstaan van een pandemie.
3. Het virus is vastgesteld bij mensen, maar er is nog geen aanleiding om te geloven dat het op grote schaal kan worden verspreid.
4. Het risico op een pandemie neemt toe: verspreiding kan plaatsvinden onder grote groepen mensen. Het voorkomen van verdere verspreiding is prioriteit: landen worden gevraagd om over reisadviezen en controles van reizigers na te denken. Landen met besmettingen worden gevraagd vaccinatiecampagnes te overwegen, en beperking van de bewegingsvrijheid van personen in dit gebied.
5. Het virus verspreidt zich in minstens twee landen in dezelfde regio (van mens op mens). Er zijn dus sterke aanwijzingen dat een pandemie daadwerkelijk op komst is. Scholen worden gesloten, werk wordt anders georganiseerd.
6. Pandemische fase. De besmetting vindt op grote schaal (in verschillende landen) plaats. Er volgen noodplannen voor de gezondheidszorg op alle niveaus.

Of het einde van de corona pandemie in zicht is, blijft de grote vraag. Eén ding is zeker; we hopen het allemaal. De tijd zal het ons leren… 

Gerelateerde berichten